De toeristenstromen in Amsterdam zijn terug van weggeweest. Bewoners eisen – misschien wel meer dan vroeger – de regie over ‘hun’ stad of wijk. Ook ondernemers laten van zich horen. Alle betrokkenen willen een stad waar ze zich welkom én gehoord voelen. Maar hoe bereiken we dat? Hierover zijn onderzoekers van het Urban Leisure & Tourism Lab, de Hogeschool van Amsterdam en de Hotelschool Den Haag in gesprek gegaan met beleidsmakers, ondernemers, studenten en bewoners. De setting was een creatieve Onderzoekscarrousel op het Reinvent Tourism Festival. “Het beleid wordt vaak gevormd door ontwikkelaars en een kleine groep roependen. Maar je moet juist om tafel met de mensen die erdoor geraakt worden.”
Het is een zonovergoten 16 juni. Buiten, op de statige trappen van het Clink hostel in Amsterdam Noord, buigt een horde toeristen zich over een stadsplattegrond. Binnen, in de groen ingerichte brainstormruimte, steken zo’n 20 beleidsmakers, ondernemers en studenten hun licht op over het toeristisch beleid in de hoofdstad. Onder hen zijn onder meer tourguides, sociaal ondernemers, studenten van het I AM College en citymarketeers. Tijdens deze interactieve Onderzoekscarrousel bekijken zij – vanuit hun eigen inzichten en ervaringen – hoe toerisme in Amsterdam kan leiden tot een bloeiende stad voor alle betrokkenen.
Toeristisch beleid: inclusie of exclusie?
Roos Gerritsma, associate lector New Urban Tourism en lab lead van het ULT lab Amsterdam, begeleidt namens Hogeschool Inholland de sessie. Samen met Design Thinking-lector Guido Stompff en docent-onderzoeker Swen Waterreus gaat zij in op het Europese onderzoeksproject SMARTDEST waaraan Inholland deelneemt. Dit richt zich op de sociale effecten van overtoerisme in grote Europese toeristische bestemmingen, zoals Venetië, Barcelona en Amsterdam. De onderzoekers zoeken naar innovatieve en inclusieve oplossingen voor de Amsterdamse situatie. Roos: “De hoofdvraag is: leidt toerisme tot inclusie of exclusie? We kijken onder meer of daar bij het vormen van toeristisch beleid ook sprake van is. Zitten alle belanghebbenden aan tafel? Kán iedereen wel aan tafel zitten?”
“Bestaat er wel zoiets als ‘een tafel’? Iedereen met een actieve relatie tot de buurt moet gelijkwaardig en in verbinding kunnen samenwerken.”
Elena, Amsterdamse verbinder en ondernemer
Co-creatie aan de beleidstafel
Met witte en gele vlaggetjes in de hand waaieren de deelnemers uit om de ‘toeristische beleidstafel’: een groot foambord met drie cirkels. Deze cirkels staan voor: een actieve bijdrage leveren aan het toeristisch beleid, enige invloed maar geen actieve bijdrage leveren of geen invloed maar zouden wel betrokken moeten worden. Energiek plaatsen de deelnemers de witte vlaggetjes waarop hun naam en functie staat in het bord. Opvallend is dat alle aanwezige studenten zichzelf in de buitenste cirkel hebben geplaatst.
“Alleen heb ik geen invloed. Maar ik vind wel dat studenten als groep vertegenwoordigd moeten worden, bijvoorbeeld via een studentenraad. We zijn een grote groep in de stad.”
Maximiliaan, student ondernemerschap I AM College
De tongen los maken
In de tweede ronde zijn de gele vlaggetjes aan de beurt. Hierop mogen de deelnemers stakeholders schrijven die nu nog niet vertegenwoordigd zijn, maar die wel gehoord en gezien moeten worden. Vol enthousiasme schrijven deelnemers de vlaggetjes vol met termen als: ondernemersverenigingen, directie van Schiphol, stadsgidsen, toeristen, bewoners, sekswerkers en zelfs dealers. Waarvan de laatste vier veelal in de buitenste cirkel worden geplaatst. En dat maakt de tongen los. Dit gaat naadloos over in de derde ronde, waarin onderzoeker Swen reflectievragen stelt en de discussie verder op gang brengt.
“Er wordt wel over de toerist gepraat, maar niet mét ze. Als gids hoor ik vaak terug dat ze een heel ander beeld van Amsterdam hebben dan deze drukke overbevolkte stad.”
Louke, private tour guide in Amsterdam
“De tevreden bewoner heeft relatief weinig invloed, want die laat zich niet horen. Terwijl de ontevreden bewoner vaak om het hardst roept.”
Maarten, voorzitter belangenvereniging Amsterdam Gastvrij
“Ook de media leveren een actieve bijdrage, zij bepalen wie de luidspreker krijgt. Daardoor ontstaat er al snel een niet-representatief beeld.”
Anne, onderzoeker aan de Hogeschool van Amsterdam
“Op kleine schaal gaat participatie met betrokkenen heel goed; hoe kunnen we dat doortrekken op grote schaal?”
Anouschka, sociaal ondernemer in Amsterdam
Wie heeft nu echt impact op het beleid?
De deelnemers hebben in de interactieve sessie ervaren dat wie er nu aan tafel zitten of er eigenlijk zouden moeten zitten, een hele lastige vraag is. In de presentatie die Guido aansluitend geeft over de SMARTDEST-onderzoeksresultaten blijkt dat ook stakeholders als beleidsmakers, lobbyisten en activisten hiermee worstelen. “Dit onderzoek heeft ons geleerd dat het haast niet te doen is om alle belanghebbenden te betrekken, omdat niemand weet wie er allemaal belanghebbend ís”, geeft Guido aan. “Veel zaken die grote impact hebben op het toerisme worden niet in Amsterdam besloten. Het legt de grenzen van participatie bloot!”
Participeren volgens de Amsterdam Approach
“We zagen het eigenlijk pas toen we in dit Europese consortium zaten; we zijn hartstikke participatief. Dat is voor de andere betrokken steden zeer ongewoon. Wij hebben dit omgedoopt tot de ‘Amsterdam Approach’. Maar er is ook zoiets als participatiemoeheid. Juist de belofte van inspraak maar dat niet kunnen waarmaken, zorgt ervoor dat mensen niet meer wíllen participeren. In de laatste fase van ons onderzoek, het City lab, gaan we onderzoeken hoe we het anders kunnen doen. Hoe kunnen we gedeeld eigenaarschap rondom het toerisme in Amsterdam faciliteren en creëren?” Hoe het anders kan, daarover praten de deelnemers na afloop van de presentatie direct al na. Verbindingen worden gelegd!
City lab: beleid co-designen
In de City lab-fase gaan onderzoekers van Inholland samen met stakeholders op zoek naar het anders co-designen van toeristisch beleid. Dat gebeurt vanuit het Amsterdamse ULT Lab en via workshops die zowel Nederlands- als Engelstalig zijn. Wil je ook deelnemen? Neem dan contact op met Roos Gerritsma. Meer leren over Smartdest? Vind het hier.
